معرفی اجمالی محصول
نقد و بررسی
نام های فارسی:خاکشیر، خاکشی
نام علمی:Descurainia sophia
نام انگلیسی: Fluxweed, Flixweed
نام عمومی: Flixweed
نام عربی: خبه
نام فرانسوی: Velar sagesse
نام آلمانی: Sophienkraut
نام مترادف: Sisymbrium sophia
نام خانواده: Brassicaceae( خردل)
گیاه شناسی:
گیاه خاکشی گیاهی است علفی و بوته ای که یک ساله یا دو ساله می باشد. ارتفاع آن گاهی به یک متر می رسد و اصولاً از قسمت های بالای ساقه منشعب می شود. برگ ها دارای بریدگی های زیاد بوده و گاهی نخ مانند شده است. میوه ها به صورت خورجین باریک به طول تا 3/5 سانتیمتر به صورت تقریباً عمودی بر روی انتهای ساقه قرار می گیرند. گل ها کوچک و به رنگ زرد روشن است. دانه ها بسیار ریز و به رنگ تقریباً نارنجی و یا مایل به قهوه ای و بیضی شکل هستند که در یک ردیف داخل خورجین قرار گرفته اند. دانه های خاکشی که قسمت مورد استفاده دارویی گیاه می باشند را پس از رسیدن کامل میوه و در مرداد و شهریور ماه جمع آوری می کنند. گیاه خاکشی در اکثر نقاط ایران رویش دارد. خاکشی بومی اروپا و نواحی معتدل و قاره آسیا، از جمله ایران، عراق، پاکستان، افغانستان، چین، هند و شمال آفریقا مانند مصر، مراکش و الجزیره می باشد.
تاریخچه:
خاکشی از قدیم به عنوان اشتهاآور، مقوی معده، ضد تب، ملین و در مشکلات سوء هاضمه مورد استفاده بوده است. همچنین در زمان باستان جهت درمان اسهال خونی مورد استفاده بوده و توسط متخصصان گیاهان دارویی به نام Sophia .chirugorum به معنی « عقل جراحان» نامیده می شده است
ترکیبات مهم:
مهم ترین ترکیبات دانه خاکشی شامل گلوکز اینولات ها بوده که شامل آلیل ایزوتیوسیانات، بوتنیل ایزوتیوسیانات، سیانو 3 و 4- اپی تیو بوتان، 5- متیل تیوپنتانیتریل، 3- فنیل پروپیونیتریل، 4- متیل تیوبوتیل ایزوتیوسیانات و 2- فنیل اتیل ایزوتیوسیانات می باشند. ترکیبات دیگر شامل اسیدهای چرب پالمیتیک، لینولنیک، اولئیک و استئاریک می باشند. املاح موجود در دانه شامل گوگرد، کلر، فسفر، آهن، پتاسیم، کلسیم، سدیم و منیزیم می باشند. دانه همچنین حاوی پروتئین، صمغ، موسیلاژ، چربی و ترکیبات ازت دار است.
اثرات مهم:
در طب عوام و سنتی از دانه های خاکشی به عنوان درمان اسهال، ادرارآور، تب بر، رفع التهاب کلیه، دفع کرم و درمان آب آوردن انساج به صورت جوشانده استفاده می شده است. از قدیم در ایران خاکشی را با آب سرد مخلوط و به عنوان ملین و خنکی مصرف می نموده اند.
مطالعات فارماکولوژیکی در مورد خاکشی چندین خاصیت آن را روشن نموده است: صمغ و موسیلاژ روی دانه خاکشی با جذب آب متورم شده و تولید ژل حجیمی می نماید که دارای خاصیت نرم کننده بوده و باعث سهولت خروج مدفوع و اثر ملین آن می شود. اصولاً ایزوتیوسیانات ها دارای خاصیت ضد میکروب بوده، به همین دلیل خاصیت ضد تب خاکشی را می توان به آنها نسبت داد. از طرفی چون هورمون تیروئید ظاهراً وابسته به تنظیم درجه حرارت بدن می باشد، ممکن است با کاهش تولید و ترشح تیروکسین، متابولیسم بازال کاهش یافته و درجه حرارت بدن متعاقب آن کاهش یابد.
طریقه و میزان مصرف :
_خیسانده: خاکشی را در آب سرد برای چندین ساعت بخیسانید و میل کنید.
_جوشانده: خاکشی را به مدت 10 دقیقه با آب بجوشانید و پس از سرد شدن مخلوط را میل نمایید.
_ضماد: برای رفع زخم، جراحات و رفع ورم ها، خاکشی را کوبیده و به صورت ضماد درآورید. ضماد به صورت موضعی مورد استفاده خواهد بود.
در کتاب مخزن الدویه درباره خاکشی چنین نوشته است:
خبه
یا خاکشی دو نوع می باشد، یکی ریزه که رنگ آن مایل به سرخی و طعم آن اندکی
مایل به تلخی است و دوم از آن بزرگتر و رنگ آن سرخ مایل به تیرگی می باشد و
هر دو خودرو در صحراها و باغ ها و دامن کوه ها می رویند. دارای خاصیت مقوی
معده و هاضمه بوده و جهت گرفتگی آواز و نیکویی رنگ رخسار مفید است. برای حصبه و برودت احشا و خروج خلط سینه
و ریه مفید است. محرک قوای جنسی است، به خصوص اگر هر روز دو مثقال ( 10
گرم) از آن را با چهار مثقال( 20 گرم) شکر کف نمایند. ضماد آن برای زخم ها،
ورم ها و نقرس سودمند است. همچنین برای سرفه مزمن و جهت شش، جگر و زخم های
رحم نافع است.
از قدیم خاکشی در طب عامیانه به اشکال زیر مورد استفاده بوده است:
به
عنوان ضد سم حدود 1 مثقال(پنج گرم) از دانه ها را بشویید و با آب یا گلاب
به اندازه ای بجوشانید تا دانه ها شکفته گردند. سپس نیم گرم از آن را به
مسموم بخورانید. در این حالت ایجاد تهوع و قی می کند. این کار باید تکرار
شود تا قی متوقف گردد. برای رفع اسهال کودکان یک قاشق خاکشیر را بشویید و در ظرفی بریزید و روی حرارت کم به هم بزنید تا بو داده شود. آنگاه به آن کمی عسل بیفزایید و هر نیم ساعت یک قاشق چایخوری از آن به کودک بخورانید.
برای نیکویی رنگ رخسار هر روز دو مثقال خاکشی و چهار مثقال شکر تا 10 روز به صورت خوراکی مصرف کنید.
برای درمان زخم ها و ورم های بدن از ضماد آن استفاده می شود. ضماد آن برای تسکین دردهای نقرس مفید است. برای دفع سنگ کلیه از مخلوط خارشتر، خاکشیر و ترنجبین به صورت جوشانده، صبح ناشتا مصرف گردد.
برای چاق شدن، خاکشیر با شیر تازه مصرف شود. برای برطرف شدن جوش های صورت یک قاشق ترنجبین و دو قاشق غذاخوری خاکشیر را مخلوط کرده و هر روز صبح، ناشتا میل شود. این عمل باید دو هفته ادامه یابد.
نکات قابل توجه:
1 - دانه های خاکشی باید در ظروف سربسته، دور از نور، حرارت و رطوبت نگهداری شوند.
2 -
گاهی دانه های گیاهان خانواده خاکشی که مشابه با آن می باشند به اشتباه
توسط مردم مورد استفاده قرار می گیرند، لذا باید به رنگ، اندازه و شکل دانه
ها دقت کافی نمود.
3 - باید
توجه داشت که شکل مصرف خاکشی در اثرات دارویی آن دخالت دارد، مثلاً خاکشی
مخلوط با آب سرد دارای خاصیت ملین(ضد یبوست) و خاکشی به صورت جوشانده دارای خاصیت ضد اسهال می باشد.
در حالت اول صمغ و موسیلاژهای خاکشی در آب متورم شده و باعث رفع یبوست می شوند، در حالی که در جوشانده ترکیبات داخل خاکشی استخراج شده و خاصیت ضد اسهال را ایجاد می نمایند.
خواص خاک شیر
خاکشیر : ضد عفونی کننده . پاد زهرخوبی برای نقرس می باشد به نوعی در درمان سرطان مفید است . برای کسانی که مزاجشان سودایی است مفید می باشد . اثر معجزه آسا ئارئ . تب بر خوبی است . تقویت کننده معده است اشتها را تحریک می کند . رنگ تیره شما را باز می کند . و خواص های دیگر به شرح ذیل :
خاکشیر
گیاهی است علفی یکساله یا دو ساله که ارتفاع ساقه آن تا یک متر نیز می رسد
. پائین گیاه کرک دراست در حالیکه بالای آن بدون کرک می باشد.
تخم این گیاه که همان خاکشیر است ریز و کمی دراز و معمولا به دو رنگ وجود دارد یکی از آنها قرمز که دارای طعم کمی تلخ است و دیگری برنگ قرمز تیره می باشد.
خواص داروئی:
1) خاکشیر از نظر طب قدیم ایران گرم و تر است.
2) التیام دهنده زخم و جراحات است .
3) جوشانده خاکشیر برای رفع اسهال های ساده و رفع ترشحات زنانگی مفید است .
4) خاکشیر ادرار آور است .
5) خاکشیر تب بر است .
6) برای دفع کرم مفید است .
7) التهاب کلیه را برطرف می کند.
8) سرخک و مخملک را دوا می کند و به عنوان خنک کننده در امراض حصبه مطبقه و آبله تجویز شده است
9) خاکشیر صدا را باز می کند .
10) برای از بین بردن کهیر و التهابات پوستی از خاکشیر استفاده کنید .
11) از گلها و برگهای گیاه می توان برای رفع بیماری ناشی از کمبود ویتامین C استفاده کرد.
12) سنگ کلیه را دفع می کند.
13) برای برطرف کردن جوشهای صورت که بعلت خوردن چربی و شیرینی زیاد ایجاد می شود باید جوشانده یک قاشق ترنجبین را با دو قاشق غذاخوری خاکشیر مخلوط کرده و هر روز صبح ناشتا بمدت دو هفته آنرا میل میل کنید تا جوشها از بین برود. شربت خاکشیر علاوه بر اینکه طعم بسیار خوبی دارد برای رفع عطش نیز میتوان از آن استفاده کرد.
